kutubhona

«Жиҳод қиёмат кунига қадар кетаверади (яъни, давом этаверади)».97 Бу гапларда Аллоҳнинг калимасини олий қилиш ва кофирларни Ислом ҳукмларига бўйсундириш учун жанг қилиш давом этавериши ифодаланган. Шундан кўриниб турибдики, мазкур оятдаги (السِّلْمِ ) сўзи душман билан келишиш эмас, Ислом маъносидадир. Чунки агар у душман билан келишиш маъносида бўлса, душман билан жанг қилиш ҳақидаги муҳкам оятларга зид келиб қолади. Муҳкам муташобиҳни маҳв этади. Шунга биноан, бу оятдаги (السِّلْمِ ) сўзи Ислом маъносида. Яъни, бу ерда гап Исломга тўла, бутунича кириш ҳақида кетяпти.

3. Энди (السِّلْمِ ) сўзининг Қуръонда душман билан келишиш маъносида ҳам келгани хусусида тўхталиб ўтайлик. Бу сўз бундай маънода икки жойда ворид бўлган. Улардан бири Анфол сурасида, иккинчиси Муҳаммад а.с. сурасида. Уларни кўриб чиқадиган бўлсак, (السِّلْمِ ) сўзининг нима учун душман билан келишиш маъносида қўллангани аён бўлади:

а)
وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
– „Агар улар сулҳга майл қилсалар, сиз ҳам унга мойил бўлинг ва Аллоҳга таваккул қилинг! Албатта, Унинг Ўзи эшитгувчи, билгувчидир“. [8:61]
Бу оят шуни ифодалайдики, агар кофирлар келишишга мойил бўлсалар, уларнинг шу келишиш ҳақидаги таклифлари қабул қилиниб, бу ишда Аллоҳга таянилади. Аллоҳга таваккул қилиш ва таянишнинг келишиш ҳақидаги таклифни қабул қилишга атф қилиниб келаётгани (шу икки иборанинг уюшиб келаётгани) мусулмонлар бу таклифни ҳал қилувчи куч сифатида қабул қилишларини англатади. (Яъни, бу таклиф қабул қилинаётганда ғолиблик, устунлик мусулмонлар тарафида бўлишини англатади). Бу маъно ундан олдинги оятларда ҳам кўриниб турибди.

الَّذِينَ عَاهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لاَ يَتَّقُونَ * فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ * وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِيَانَةً فَانبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاء إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الخَائِنِينَ * وَلاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ سَبَقُواْ إِنَّهُمْ لاَ يُعْجِزُونَ * وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ

(97) Бухорий: Жиҳод яхши билан ҳам, ёмон билан ҳам давом этади, боби: 3/1048. Абу Довуд: 2532. Байҳақий: 8/156.